طرح پانزی چیست؟
طرح پانزی (Ponzi scheme) ترفندی برای کلاهبرداری است که در آن یک کلاهبردار یا همان طراح پانزی، به افراد ناآگاه وعده می‌دهد که اگر پول‌هایشان را در اختیار او قرار دهند، با آن پول‌ها کار می‌کند و سودهای نجومی و تضمینی پرداخت می‌کند. اما حقیقت این است: سودِ سرمایه‌گذاران قدیمی با پول سرمایه‌گذاران جدید پرداخت می‌شود؛ فقط نوعی بازی با پول.
در ابتدا برای جلب اعتماد بیشتر، سود به‌طور منظم پرداخت می‌شود تا سرمایه‌گذاران بیشتری جذب سیستم شوند؛ اما در نهایت وقتی قربانیِ جدیدی نباشد که پول وارد کند، این طرح اشباع می‌شود و فرو می‌پاشد. در نهایت طراح پانزی هم در با پول‌های بادآورده فرار می‌کند و تنها چیزی که باقی می‌ماند تعداد زیادی مالباخته است.
برای درک بهتر طرح پانزی به مثال زیر توجه کنید:
احسان یک کلاهبردار است که قصد دارد از ترفند پانزی استفاده کند. او یک شرکت کاغذی یا وب‌سایت جعلی تأسیس می‌کند و در آن به مردم وعده می‌دهد که اگر هرکس مثلاً ۱ میلیون تومان پول پرداخت کند، با آن پول‌ها در «بازار بورس نیویورک»، ارزهای دیجیتال یا هر جای دیگری سرمایه‌گذاری می‌کند و ماهی ۲۰۰هزار تومان (۲۰درصد) سود تضمینی به سرمایه‌گذاران پرداخت می‌کند.
احسان حتی ممکن است بگوید یک ربات معامله‌گر دارد که به‌دست «مختصصان مالی جهان» طراحی شده است و سود را تضمین می‌کند.
اما در حقیقت و به هیچ عنوان فعالیت اقتصادی انجام نمی‌شود.
فراموش نکنید وعده کلاهبرداران پانزی ممکن است متنوع باشد. مثلاً گاهی اوقات آنها ادعای استفاده از ربات‌های تریدر را دارند و بعضی وقت‌ها ممکن است پای فروش یک ارز دیجیتال در میان باشد.
پس از مدتی تبلیغات و جذب سرمایه‌گذاران اولیه، حالا احسان میلیون‌ها تومان پول جمع‌آوری کرده است. برای اینکه طرح ادامه پیدا کند و پول بیشتری جذب شود، چنگیز از پول سرمایه‌گذاران جدید، سود سرمایه‌گذاران قدیمی را پرداخت می‌کند. همین جریان باعث می‌شود تا مشتریان قدیمی که کمی سود دریافت کرده‌اند، این طرح را به دوستان و آشنایان خود معرفی کنند و سرمایه‌گذاران جدیدتری وارد میدان شوند.
پس از اینکه پول خوبی جمع‌آوری شد یا وقتی که دیگر سرمایه‌گذار جدیدی پیدا نشد، احسان یک بلیت به‌مقصد ترکیه می‌گیرد و الفراررررر!
رشد اینترنت و شبکه‌های اجتماعی طرح‌های پانزی را گسترده‌تر کرده است؛ چراکه تبلیغات و دریافت پول از طریق اینترنت خیلی راحت‌تر است و کلاهبرداران می‌توانند به‌صورت ناشناس فعالیت کنند.
ظهور ارزهای دیجیتال هم به کلاهبرداران کمک کرده است بدون ایجاد حساب بانکی و بدون گذر از احراز هویت بتوانند سرمایه جذب کنند.
نام طرح پانزی از کجا می‌آید؟
نام طرح پانزی از نام چارلز پانزی (Charles Ponzi)، یکی از مشهورترین کلاهبرداران تاریخ گرفته شده است. او با فروش کوپن‌های تخفیفی اداره پست، به سرمایه‌گذاران وعده می‌داد ۵۰درصد سود در ۴۵ روز دریافت می‌کنند.
روش پانزی هم این بود که با استفاده از سرمایه سرمایه‌گذاران پیشین و همچنین سرمایه‌گذاران جدید، سود اولین‌ها را پرداخت می‌کرد. چارلز پانزی در دهه ۱۹۲۰ توانست با طرح ابداعی خود بیش از ۲۰میلیون دلار کلاهبرداری کند که معادل بیش از ۲۵۰میلیون دلارِ امروزی است.
طرح پانزی چگونه کار می‌کند؟
در کل همه طرح‌های پانزی یک چرخه را دنبال می‌کنند؛ اما شکل و ظاهر این کلاهبرداری می‌تواند کاملاً متفاوت باشد.
چرخه اصلی در همه طرح‌های پانزی را می‌شود در این چند مرحله خلاصه کرد:
۱. تبلیغات فریبنده
در ابتدا با تبلیغات کاذب (معمولاً در اینترنت یا شبکه‌های اجتماعی اجتماعی)، چند نفر جذب سیستم می‌شوند و مقدار کمی سرمایه‌گذاری می‌کنند. همچنین بعضی از طرح‌های پانزی روش‌های بازاریابی هم در پیش می‌گیرند که اگر یک کاربر عضو جدید وارد سیستم کند، سود بیشتر خواهد شد.
۲. واریز سودهای اولیه و جلب اعتماد
سودها به‌طور مرتب واریز می‌شود تا اعتماد بیشتری برای مبالغ بیشتر و سرمایه‌گذاران جدید جلب شود. این سودها یا با استفاده از پول سرمایه‌گذاران جدید و یا از سرمایه اولیه طراح پرداخت می‌شود.
۳. ورود سرمایه بیشتر
پس از جلب‌شدن اعتماد افراد، موج عظیمی از سرمایه به سیستم وارد می‌شود. سرمایه‌گذاران قدیمی هم پول بیشتری سرمایه‌گذاری کرده و حتی دوستان و آشنایان نزدیک خود را به طرح دعوت می‌کنند. در این مرحله، تعصبات کورکورانه موجب می‌شود برخی از سرمایه‌گذاران، حتی وام سنگین دریافت کنند یا قرض بگیرند یا حتی خانه یا ماشین خود را بفروشند.
۴. پایان ورود سرمایه‌گذار جدید و فروپاشی طرح
مراحل ۱ تا ۳ چندین بار تکرار می‌شوند تا اینکه دیگر سرمایه‌گذار جدیدی وجود نداشته باشد یا مقدار زیادی پول جمع شده باشد. پس از آن، طراح پول‌ها را برداشته و ناپدید می‌شود.
طول عمر طرح پانزی چقدر است؟
همان طور که در بالا اشاره کردیم، طرح پانزی تا زمانی ادامه می‌یابد که سرمایه‌گذار به‌اندازه کافی وجود داشته باشد یا طراح از میزان پول به‌دست‌آمده راضی شود.
طبق قاعده ی تصاعد و جمعیت، معمولاً یک طرح پانزی بیشتر از دو سال دوام نمی‌آورد؛ مثلاً طرح پانزیِ چارلز پانزی کمی بیشتر از یک‌سال دوام آورد.
با این حال، بعضی طرح‌های پانزی با تغییر مداوم پلن‌های خود و جذب سرمایه‌گذار جدید، ممکن است تا ۱۰ سال هم به جذب سرمایه بیشتر ادامه دهند.
شناسایی طرح پانزی
با این که کلاهبرداری‌های پانزی در انواع و شکل‌های مختلف ظاهر می‌شوند؛ همه انواع آن، چند خصوصیت اصلی دارند که عبارت‌اند از:
سود نجومی و تضمینی
قول سودهای نجومی و تضمینی از خصوصیات اصلی طرح پانزی است. هر جا این وعده را دیدید، به پانزی‌بودنش شک کنید. منظور از نجومی‌بودن سود این است که اگر قرار باشد با پول خود کار کنید، باز هم سودش از طرح پانزی پایین‌تر است؛ مثلاً ماهی بیش از ده درصد سود تضمینی، بسیار مشکوک است. به این فکر کنید که چطور می‌شود بدون هیچ ریسکی چنین سودی را تضمین داد؟ فراموش نکنید بازار مالی بدون ریسک نیست.
نامعلوم‌بودن هویت گرداننده
در طرح پانزی اطلاعات چندانی درباره تیم یا گرداننده وجود ندارد و اگر هم وجود داشته باشد، معمولاً از اسامی مستعار یا تقلبی استفاده می‌شود. یک طراح پانزی قطعاً نمی‌خواهد شناسایی شود.
ناشفاف‌بودن فعالیت‌ها
طرح پانزی با شفافیت کامل توضیح نمی‌دهد که چگونه سود نجومی خود را درمی‌آورد و چگونه آن را تضمین می‌کند. مثلاً بعضی از طرح‌ها می‌گویند که پول کاربران را در بازارهای سرمایه یااستخراج ارزهای دیجیتال سرمایه‌گذاری می‌کنند؛ اما نمی‌گویند که چطور این‌کار را انجام می‌دهند یا اینکه چگونه از ریسک نوسانات قیمت، سختی استخراج و … در امان هستند.
نبودِ اطلاعات تماس یا آدرس
طرح‌های پانزی معمولاً آدرس و شماره تلفن‌های معتبری از خود اعلام نمی‌کنند یا به آدرس‌های تقلبی و دفترهای کار چندروزه روی می‌آورند. ناشناسی از خصوصیات اصلی یک طرح پانزی است.
نداشتن مجوزهای قانونی
طرح‌های پانزی نمی‌توانند مجوزهای قانونی اخذ کنند. البته فراموش نکنید که گاهی اوقات یک طرح به‌قدری حرفه‌ای است که مقامات قانون‌گذار را هم فریب می‌دهد یا با باندبازی مجوز را دریافت می‌کند. خیلی از کارشناسان معتقدند در جریان ورشکستگی برخی موسسات مالی و اعتباری ایران از طرح پانزی استفاده شده است.
طرح پانزی روشی در کلاهبرداری است که با وعده سودهای تضمینی و نجومی، از قربانیان سرمایه جذب می‌کند.
برای جلب اعتماد بیشتر، کلاهبرداران در ماه‌های اول سود تضمینی را به سرمایه‌گذاران پرداخت می‌کنند. این کار، با پول سرمایه‌گذاران جدید انجام می‌شود. پس از مدتی که پول زیادی جذب شد و دیگر سرمایه‌گذار جدیدی وارد سیستم نشد، کلاهبرداران دیگر پولی پرداخت نمی‌کنند و متواری می‌شوند.
تشخیص طرح‌های پانزی اصلاً سخت نیست و مهم‌ترین شاخصه این طرح‌ها، سودهای نجومی تضمینی و ناشناس‌بودن است.
اگر تجربه‌ای درباره طرح‌های پانزی دارید، لطفاً در بخش نظرات این پست با ما و دیگران به اشتراک بگذارید.
www.bitarz.net
بیت ارز،به آینده خوش آمدید
